135 lines
8.5 KiB
HTML
135 lines
8.5 KiB
HTML
<script>
|
|
if (window.testRunner)
|
|
testRunner.setPrinting();
|
|
</script>
|
|
|
|
ARGUMENTUM
|
|
|
|
L. Sergius Catilina, homo patricii generis, magna vi et animi et
|
|
corporis, sed ingenio malo pravoque, praetorius, qui iam a. u. c. 689
|
|
caedem consulum facere eaque facta rerum potiri constituerat, casu autem
|
|
rem perficere prohibitus erat, ascitis ad consilium rei publicae
|
|
opprimendae hominibus omnis generis perditissiis atque audacissimis, quos
|
|
inopia, cupiditas, scelera stimulabant, consulatum in annum 691 p. u. c.
|
|
petivit, sed cum, quae in animo habebat, perniciosa rei publicae consilia
|
|
parum occultata essent, studiis bonorum omnium M. Tullius Cicero una cum
|
|
C. Antonio consul factus est. Qua re commotus L. Catilina M. Cicerone
|
|
C. Antonio consulibus cupidius etiam sua consilia recepit, quibus maxime
|
|
Ciceronis consulis diligentia restitit ad quem Catilinae eiusque sociorum
|
|
consilia a Fulvia, muliere nobili, quae rem habebat cum Q. Curio, qui
|
|
particeps fuit conspirationis illius, deferebantur. Cum autem ista mala
|
|
consilia contra salutem rei publicae a coniuratis inita apertius iam
|
|
agitarentur, senatus consultum factum est, darent operam consules, ne quid
|
|
res publica detrimenti caperet, effectumque est, ut Catilina spe
|
|
consulatus, quem in proximum annum petebat, excideret, designarenturque
|
|
D. Silanus et L. Murena. Quae cum ita essent, L. Catilina, qui iam ante
|
|
per Italiam ad homines seditiosos, maxime veteres L. Sullae milites,
|
|
concitandos nuntios miserat, ad C. Manlium, qui Faesulas, in urbem
|
|
Etruriae munitam, manum armatorum coegerat, proficisci constituit et
|
|
bellum patriae inferre convocatisque nocte, quae inter VIII et VII Id.
|
|
Novembres erat, sociis in domum M. Porci Laecae consilium, quod ceperat,
|
|
aperuit. Qua in congregatione nocturna duo equites Romani Ciceronem
|
|
consulem illa ipsa nocte ante lucem, cum sicut salutaturi eius domum
|
|
intrassent, interficiendum receperunt. M. Cicero vitatis insidiis proximo
|
|
die, qui fuit a. d. VI Id. Novembres, dispositis praesidiis senatum in
|
|
templum Iovis Statoris convocavit, quo cum Catilina quasi sui purgandi
|
|
causa venisset, Cicero eam, quae infra legitur, orationem in Catilinam
|
|
vehementissime invehens habuit.
|
|
|
|
|
|
|
|
Quo usque tandem abutere, Catilina, patientia nostra? quam diu etiam
|
|
furor iste tuus nos eludet? quem ad finem sese effrenata iactabit
|
|
audacia? Nihilne te nocturnum praesidium Palati, nihil urbis vigiliae,
|
|
nihil timor populi, nihil concursus bonorum omnium, nihil hic munitissimus
|
|
habendi senatus locus, nihil horum ora voltusque moverunt? Patere tua
|
|
consilia non sentis, constrictam iam horum omnium scientia teneri
|
|
coniurationem tuam non vides? Quid proxima, quid superiore nocte egeris,
|
|
ubi fueris, quos convocaveris, quid consilii ceperis, quem nostrum
|
|
ignorare arbitraris? O tempora, o mores! Senatus haec intellegit. consul
|
|
videt; hic tamen vivit. Vivit? immo vero etiam in senatum venit, fit
|
|
publici consilii particeps, notat et designat oculis ad caedem unum
|
|
quemque nostrum. Nos autem fortes viri satis facere rei publicae videmur,
|
|
si istius furorem ac tela vitemus. Ad mortem te, Catilina, duci iussu
|
|
consulis iam pridem oportebat, in te conferri pestem, quam tu in nos
|
|
[omnes iam diu] machinaris. An vero vir amplissumus, P. Scipio, pontifex
|
|
maximus, Ti. Gracchum mediocriter labefactantem statum rei publicae
|
|
privatus interfecit; Catilinam orbem terrae caede atque incendiis vastare
|
|
cupientem nos consules perferemus? Nam illa nimis antiqua praetereo, quod
|
|
C. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu sua occidit.
|
|
Fuit, fuit ista quondam in hac re publica virtus, ut viri fortes
|
|
acrioribus suppliciis civem perniciosum quam acerbissimum hostem
|
|
coercerent. Habemus senatus consultum in te, Catilina, vehemens et grave,
|
|
non deest rei publicae consilium neque auctoritas huius ordinis; nos, nos,
|
|
dico aperte, consules desumus. Decrevit quondam senatus, ut L. Opimius
|
|
consul videret, ne quid res publica detrimenti caperet; nox nulla
|
|
intercessit; interfectus est propter quasdam seditionum suspiciones
|
|
C. Gracchus, clarissimo patre, avo, maioribus, occisus est cum liberis
|
|
M. Fulvius consularis. Simili senatus consulto C. Mario et L. Valerio
|
|
consulibus est permissa res publica; num unum diem postea L. Saturninum
|
|
tribunum pl. et C. Servilium praetorem mors ac rei publicae poena
|
|
remorata est? At [vero] nos vicesimum iam diem patimur hebescere aciem
|
|
horum auctoritatis. Habemus enim huiusce modi senatus consultum, verum
|
|
inclusum in tabulis tamquam in vagina reconditum, quo ex senatus consulto
|
|
confestim te interfectum esse, Catilina, convenit. Vivis, et vivis non ad
|
|
deponendam, sed ad confirmandam audaciam. Cupio, patres conscripti, me
|
|
esse clementem, cupio in tantis rei publicae periculis me non dissolutum
|
|
videri, sed iam me ipse inertiae nequitiaeque condemno. Castra sunt in
|
|
Italia contra populum Romanum in Etruriae faucibus conlocata, crescit in
|
|
dies singulos hostium numerus; eorum autem castrorum imperatorem ducemque
|
|
hostium intra moenia atque adeo in senatu videmus intestinam aliquam
|
|
cotidie perniciem rei publicae molientem. Si te iam, Catilina,
|
|
comprehendi, si interfici iussero, credo, erit verendum mihi, ne non
|
|
potius hoc omnes boni serius a me quam quisquam crudelius factum esse
|
|
dicat. Verum ego hoc, quod iam pridem factum esse oportuit, certa de
|
|
causa nondum adducor ut faciam. Tum denique interficiere, cum iam nemo
|
|
tam inprobus, tam perditus, tam tui similis inveniri poterit, qui id non
|
|
iure factum esse fateatur. Quamdiu quisquam erit, qui te defendere
|
|
audeat, vives, et vives ita, ut [nunc] vivis. multis meis et firmis
|
|
praesidiis obsessus, ne commovere te contra rem publicam possis. Multorum
|
|
te etiam oculi et aures non sentientem, sicut adhuc fecerunt,
|
|
speculabuntur atque custodient.
|
|
|
|
Etenim quid est, Catilina, quod iam amplius expectes, si neque nox
|
|
tenebris obscurare coeptus nefarios nec privata domus parietibus continere
|
|
voces coniurationis tuae potest, si illustrantur, si erumpunt omnia? Muta
|
|
iam istam mentem, mihi crede, obliviscere caedis atque incendiorum.
|
|
Teneris undique; luce sunt clariora nobis tua consilia omnia; quae iam
|
|
mecum licet recognoscas. Meministine me ante diem XII Kalendas Novembris
|
|
dicere in senatu fore in armis certo die, qui dies futurus esset ante diem
|
|
VI Kal. Novembris, C. Manlium, audaciae satellitem atque administrum
|
|
tuae? Num me fefellit, Catilina, non modo res tanta, tam atrox tamque
|
|
incredibilis, verum, id quod multo magis est admirandum, dies? Dixi ego
|
|
idem in senatu caedem te optumatium contulisse in ante diem V Kalendas
|
|
Novembris, tum cum multi principes civitatis Roma non tam sui conservandi
|
|
quam tuorum consiliorum reprimendorum causa profugerunt. Num infitiari
|
|
potes te illo ipso die meis praesidiis, mea diligentia circumclusum
|
|
commovere te contra rem publicam non potuisse, cum tu discessu ceterorum
|
|
nostra tamen, qui remansissemus, caede te contentum esse dicebas? Quid?
|
|
cum te Praeneste Kalendis ipsis Novembribus occupaturum nocturno impetu
|
|
esse confideres, sensistin illam coloniam meo iussu meis praesidiis,
|
|
custodiis, vigiliis esse munitam? Nihil agis, nihil moliris, nihil
|
|
cogitas, quod non ego non modo audiam, sed etiam videam planeque sentiam.
|
|
Recognosce tandem mecum noctem illam superiorem; iam intelleges multo me
|
|
vigilare acrius ad salutem quam te ad perniciem rei publicae. Dico te
|
|
priore nocte venisse inter falcarios (non agam obscure) in M. Laecae
|
|
domum; convenisse eodem complures eiusdem amentiae scelerisque socios.
|
|
Num negare audes? quid taces? Convincam, si negas. Video enim esse hic
|
|
in senatu quosdam, qui tecum una fuerunt. O di inmortales! ubinam gentium
|
|
sumus? in qua urbe vivimus? quam rem publicam habemus? Hic, hic sunt in
|
|
nostro numero, patres conscripti, in hoc orbis terrae sanctissimo
|
|
gravissimoque consilio, qui de nostro omnium interitu, qui de huius urbis
|
|
atque adeo de orbis terrarum exitio cogitent! Hos ego video consul et de
|
|
re publica sententiam rogo et, quos ferro trucidari oportebat, eos nondum
|
|
voce volnero! Fuisti igitur apud Laecam illa nocte, Catilina, distribuisti
|
|
partes Italiae, statuisti, quo quemque proficisci placeret, delegisti,
|
|
quos Romae relinqueres, quos tecum educeres, discripsisti urbis partes ad
|
|
incendia, confirmasti te ipsum iam esse exiturum, dixisti paulum tibi esse
|
|
etiam nunc morae, quod ego viverem. Reperti sunt duo equites Romani, qui
|
|
te ista cura liberarent et sese illa ipsa nocte paulo ante lucem me in meo
|
|
lectulo interfecturos [esse] pollicerentur. Haec ego omnia vixdum etiam
|
|
coetu vestro dimisso comperi; domum meam maioribus praesidiis munivi atque
|
|
firmavi, exclusi eos, quos tu ad me salutatum mane miseras, cum illi ipsi
|
|
venissent, quos ego iam multis ac summis viris ad me id temporis venturos
|
|
esse praedixeram.
|